“Biz engelliler devletin üzerine yükmüşüz gibi gösterilmemeliyiz, öyle algılanmamalıyız”
Ankara’da yaşayan hukukçu, sanatçı, engelli kadın aktivist Elif Gamze Bozo engelli haklarıyla ilgili mevcut yasa ve mevzuatlar, engellilere yönelik ayrımcılık ve hak ihlalleri, mekanlara erişilebilirlik, engellilik sosyolojisi gibi konularda sorularımı yanıtladı. Kendisine çok teşekkür ediyorum.
Gamze Hanım, bir aktivist olarak engelli haklarıyla ilgili çalışmalar yürütüyorsunuz. Hukukçusunuz ve avukat adayısınız aynı zamanda. Ruth Ginsberg’ün sevdiğim bir lafı var. “Yasaları değiştirmeden kültürü değiştiremezsiniz,” diyor. Engelli maaşları, eğitim hakkı, iş olanakları açısından mevcut yasalar yeterli midir ve hak temelli midir?
Öncelikle çok teşekkür ediyorum zaman ayırdığınız ve benimle röportaj yaptığınız için. Çok güzel bir konuya değindiniz. Evet, yasalarımız var. Biz engelli bireyler öncelikle haklarımızı bilmeliyiz. Haklarımız için mücadele etmeliyiz. 5378 sayılı Engelli Hakları Kanunu’nun amacı engellilerin temel hak ve özgürlüklerden faydalanmasını sağlamaktır. Fakat mevcut yasaların uygulanmasıyla ilgili sıkıntılar var. Bazı yasalardaysa düzenlemeler yapılmalı. Mekanların erişilebilirliğiyle ilgili sürekli rafa kaldırılan, torba yasasında yıllardır konuşulduğu halde uygulanmayıp hep ertelenen bir süreç var. Bir diğer husus engelli maaşlarının, bakım ücretleri de dahil, aile gelir durumuna göre belirlenmesi. Ailede yüksek maaşlı biri varsa, engelli bireyin üzerinde ev, araba ya da taşınmaz bir mal varsa bu haktan yararlanamıyor ya da engelli maaşını ve bakım ücretini aynı anda alamıyor. Engelli bireyi aileye muhtaç ve bağımlı kılmaya yönelik bir uygulama bu. Biz engelli bireyleri daha da kırılgan ve dezavantajlı hale getiriyor. Önceden engelli maaşlarında ve bakım ücretlerinde aile gelir kriterleri baz alınmıyordu ve bakım yapan kişiye hizmet bakım maaşı veriliyordu. Bunların hepsi bir anda değiştirildi. Bu ciddi anlamda bir hak kaybıdır. Engelli maaşı Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na bağlı olarak Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfı’na bırakıldı. Yüzde 40’ın üzerinde engelli raporunuz olacak, tamam burada bir sorun yok. Ancak 2022 engelli raporuna sahip olmanız gerekiyor. Gelir durumu asgari ücretin üçte birinden az olanlara maaş veriliyor, yani muhtaç olmanız gerekiyor. Ayrıca yine en önemli konularımızdan birisi de engelli raporlarının mevcut düzenlemelerde çok eksik bırakılması. Farklı farklı yüzdelerde raporlar veriliyor. Dünya Sağlık Örgütü’nde engelli raporlarıyla ilgili uluslararası şekilde düzenlenmiş tek mevzuat var ama biz bunu baz almıyoruz. Raporlardaki farklılıklar nedeniyle tedavi imkanlarından gerektiği gibi yararlanamıyoruz. Engel oranına göre vergilendirme yapılıyor.